Onze marktexpert Roelof vertelt:
Heb je ooit het genoegen gehad om op het veen te kunnen springen? Zacht verende grond die inzakt en op en neer beweegt op het water, alsof je op een soort gigantisch vlot van planten staat. Het illustreert ook meteen het bijzondere van dit landschapstype: het bestaat uit plantenresten. Je beseft niet hoe vreemd het eigenlijk is om op plantenresten te lopen, zonder een laagje zand of klei eronder, totdat je over echt veen loopt. De eerste keer dat ik door het Bargerveen liep, stond ik versteld van de diversiteit en de pracht van het gebied. Helaas hebben we, niet alleen in Nederland maar ook elders ter wereld, steeds minder veenlandschappen.
De mens is niet goed in het behouden van een grondstof. Veen is niet goed geschikt om op te bouwen. Het is niet geschikt voor landbouw, vanwege het zure milieu. Wel kun je van veen turf winnen, er ‘bodemverbeteraar’ van maken of bijvoorbeeld actieve koolstof. Het is dus niet geheel onbegrijpelijk dat grote hoeveelheden veen werden afgegraven, en dat dit nog steeds gebeurt. Echter zijn de kosten van het afgraven van veen vaak vele malen groter dan wat ermee gewonnen wordt.
Veenservice
Alhoewel ik de intrinsieke waarde van zo’n bijzonder systeem al reden genoeg vind voor bescherming, hebben beleidsmakers vaak toch iets meer nodig. Dat iets meer is, in dit geval, de ecosysteemdiensten die het veenlandschap ons passief brengt. En het plaatje van veen als iets dat zomaar afgegraven mag worden, begint er dan heel anders uit te zien. In ons waterrijke landje kan veen namelijk een belangrijke functie vervullen in de waterhuishouding. Het probleem in Nederland is nu dat alles is ingesteld om water zo snel mogelijk af te voeren, waardoor we in droge periodes een watertekort hebben. Veen kan fungeren als een spons, water opnemen in tijden van veel regen en kan een bufferopslag van water zijn in droge periodes.
Naast waterhuishouding is het klimaat ook een belangrijk thema. Dat veen goed kan branden, kun je afleiden aan de turfwinning. Als je ooit in het zogenaamde ‘haze’-seizoen in Zuidoost-Azië bent geweest, ben je ook bekend met de effecten van veenverbranding: in 2019 ging er 2 gigaton koolstofdioxide de lucht in die opgeslagen lag in het veen onder het tropisch regenwoud als gevolg van grote bosbranden. Kort gezegd: veen slaat veel, heel veel koolstof op in de vorm van plantaardig materiaal. Deze gassen komen ook niet alleen bij verbranding vrij, want als veen wordt drooggelegd, kan het namelijk gaan oxideren en komt er ook CO2 en N2O vrij, twee sterke broeikasgassen.
Dat vrijkomen van gassen heeft nog een negatief effect: inklinking. Niet alleen zakt de bodem letterlijk weg, dit kan bijvoorbeeld ook overstromingen tot gevolg hebben.
Ten slotte is er ook natuurlijk de biodiversiteit. Er zijn veel soorten die bijna exclusief in veengebieden voorkomen en volledig zijn aangepast aan het bijzondere milieu dat ontstaat binnen een veengebied. Het is belangrijk om dit leefgebied in stand te houden om deze soorten te kunnen blijven behouden.
Toch maar plantaardig
Gelukkig zijn er op het gebied van veen meerdere ontwikkelingen gaande. We hebben beschermde veengebieden. Er lopen meerdere onderzoeken naar het juiste gebruik van veen, het voorkomen van inklinken en de afbraakprocessen die zich binnen het veen voordoen. Ook is er binnen Europa aandacht voor het behoud van veengebieden via LIFE en de habitatrichtlijn. Maar ook voor ons is het iets om over na te denken als je bodemverbeteraar toevoegt aan je tuin of grond: waar komt het eigenlijk vandaan? Het mag dan wel plantaardig zijn, maar goed voor de planten is het niet.
Roelof Zwaan
Marktexpert
Onze marktexpert Roelof vertelt:
Heb je ooit het genoegen gehad om op het veen te kunnen springen? Zacht verende grond die inzakt en op en neer beweegt op het water, alsof je op een soort gigantisch vlot van planten staat. Het illustreert ook meteen het bijzondere van dit landschapstype: het bestaat uit plantenresten. Je beseft niet hoe vreemd het eigenlijk is om op plantenresten te lopen, zonder een laagje zand of klei eronder, totdat je over echt veen loopt. De eerste keer dat ik door het Bargerveen liep, stond ik versteld van de diversiteit en de pracht van het gebied. Helaas hebben we, niet alleen in Nederland maar ook elders ter wereld, steeds minder veenlandschappen.
De mens is niet goed in het behouden van een grondstof. Veen is niet goed geschikt om op te bouwen. Het is niet geschikt voor landbouw, vanwege het zure milieu. Wel kun je van veen turf winnen, er ‘bodemverbeteraar’ van maken of bijvoorbeeld actieve koolstof. Het is dus niet geheel onbegrijpelijk dat grote hoeveelheden veen werden afgegraven, en dat dit nog steeds gebeurt. Echter zijn de kosten van het afgraven van veen vaak vele malen groter dan wat ermee gewonnen wordt.
Veenservice
Alhoewel ik de intrinsieke waarde van zo’n bijzonder systeem al reden genoeg vind voor bescherming, hebben beleidsmakers vaak toch iets meer nodig. Dat iets meer is, in dit geval, de ecosysteemdiensten die het veenlandschap ons passief brengt. En het plaatje van veen als iets dat zomaar afgegraven mag worden, begint er dan heel anders uit te zien. In ons waterrijke landje kan veen namelijk een belangrijke functie vervullen in de waterhuishouding. Het probleem in Nederland is nu dat alles is ingesteld om water zo snel mogelijk af te voeren, waardoor we in droge periodes een watertekort hebben. Veen kan fungeren als een spons, water opnemen in tijden van veel regen en kan een bufferopslag van water zijn in droge periodes.
Naast waterhuishouding is het klimaat ook een belangrijk thema. Dat veen goed kan branden, kun je afleiden aan de turfwinning. Als je ooit in het zogenaamde ‘haze’-seizoen in Zuidoost-Azië bent geweest, ben je ook bekend met de effecten van veenverbranding: in 2019 ging er 2 gigaton koolstofdioxide de lucht in die opgeslagen lag in het veen onder het tropisch regenwoud als gevolg van grote bosbranden. Kort gezegd: veen slaat veel, heel veel koolstof op in de vorm van plantaardig materiaal. Deze gassen komen ook niet alleen bij verbranding vrij, want als veen wordt drooggelegd, kan het namelijk gaan oxideren en komt er ook CO2 en N2O vrij, twee sterke broeikasgassen.
Dat vrijkomen van gassen heeft nog een negatief effect: inklinking. Niet alleen zakt de bodem letterlijk weg, dit kan bijvoorbeeld ook overstromingen tot gevolg hebben.
Ten slotte is er ook natuurlijk de biodiversiteit. Er zijn veel soorten die bijna exclusief in veengebieden voorkomen en volledig zijn aangepast aan het bijzondere milieu dat ontstaat binnen een veengebied. Het is belangrijk om dit leefgebied in stand te houden om deze soorten te kunnen blijven behouden.
Toch maar plantaardig
Gelukkig zijn er op het gebied van veen meerdere ontwikkelingen gaande. We hebben beschermde veengebieden. Er lopen meerdere onderzoeken naar het juiste gebruik van veen, het voorkomen van inklinken en de afbraakprocessen die zich binnen het veen voordoen. Ook is er binnen Europa aandacht voor het behoud van veengebieden via LIFE en de habitatrichtlijn. Maar ook voor ons is het iets om over na te denken als je bodemverbeteraar toevoegt aan je tuin of grond: waar komt het eigenlijk vandaan? Het mag dan wel plantaardig zijn, maar goed voor de planten is het niet.
Roelof Zwaan
Marktexpert
