Dit artikel is geschreven door Roelof Zwaan, milieudeskundige bij TerraIndex.
Het vooronderzoek is een belangrijk onderdeel van het milieuonderzoek. Afhankelijk van de uitkomst van het vooronderzoek wordt het vervolg van het onderzoek bepaald: wat wordt er onderzocht, waar vindt het onderzoek plaats en op welke manier gaat het onderzoek plaatsvinden? De uitkomsten van een vooronderzoek zijn bepalend om een goed inzicht van de milieukwaliteit van de onderzoek locatie te krijgen en voor de strategie van het daaropvolgende bodemonderzoek.
Ondanks het belang van een goed vooronderzoek kan het soms toch lastig zijn om complete gegevens te krijgen van bodemlocaties en voorgaande onderzoeken in Nederland: de archiefkwaliteit verschilt behoorlijk tussen verschillende gegevensbeheerders. Hier kwam ik voor het eerst rechtstreeks mee in aanraking kort nadat ik in de bodemwereld begon te werken. Destijds heb ik voor een opdracht veel oude (papieren) bodemrapportages handmatig moeten digitaliseren. Bijvoorbeeld voor een project waar een grote omgevingsanalyse gedaan zou worden van de bodemkwaliteit. Deze gegevens waren nooit goed digitaal vastgelegd, en dus ook onvoldoende publiekelijk beschikbaar. Het bestaan van deze onderzoeken was slechts bekend binnen deze omgevingsdienst en mogelijk in het archief van de uitvoerende partijen van deze onderzoeken.
Letterlijk papierwerk
Een korte schets van deze situatie: Bij deze opdracht had ik te maken met een grote stapel papier op het bureau met rapporten – of, in sommige gevallen, nauwelijks leesbare scans en gefaxte documenten; deels uit de jaren 90 (in de tijd dat TerraIndex nog Boormanager heette) en deels binnen het digitale tijdperk maar nooit digitaal vastgelegd in een BIS-systeem (Bodemkundig Informatie Systeem), enkel als PDF. Samen met een collega hadden wij de taak om deze rapportages in het BIS-systeem van de opdrachtgever in te voeren, zover mogelijk met behoud van de goede kwaliteit van de documenten. Ondanks dat er veel rapportages te verwerken waren, was de archiefkwaliteit soms niet goed genoeg om de informatie te behouden en voorgoed digitaal op te slaan. Dat betekent dat een (groot) deel van tientallen jaren aan bodemonderzoek niet meer bruikbaar is. Dit verlies aan data is natuurlijk ontzettend zonde.
Digitale rapportages: het kan nóg beter
Inmiddels worden onderzoeken gelukkig een stuk beter aangeleverd. Rapportages worden in principe altijd digitaal aangeleverd, alhoewel vaak nog wel als PDF en niet een in ‘data’ formaat (zoals een SIKB uitwisselingsbestand). Daarnaast zijn er tegenwoordig BIS-systemen van bronhouders beschikbaar die een stuk toegankelijker zijn voor de gebruiker, wat meehelpt aan de beschikbaarheid van informatie over bodemlocaties in Nederland. Toch zou dit in mijn optiek nóg beter kunnen. Want waarom hebben we geen centrale databank tot onze beschikking die alle bodeminformatie van Nederland op één plek heeft vastgelegd? Het huidige systeem heeft namelijk een aantal bijkomende nadelen: tijdens het vooronderzoek moeten er nog altijd gegevens van veel verschillende bronnen worden opgehaald, zoals voorgaande bodemonderzoeken, oude archiefkaarten, informatie over de geohydrologische en de toestand van de locatie. Dit vergt bij elk vooronderzoek weer een kleine zoektocht, waarbij elke bron individueel moet worden bekeken om deze informatie boven water te krijgen.
In andere gevallen is de informatie maar deels beschikbaar. Een voorbeeld: Bodemloket biedt veel informatie over de voortgang van het onderzoek bij een locatie, maar bevat niet het daadwerkelijke onderzoeksrapport. Daardoor is er geen directe informatie beschikbaar over waar boorpunten zijn gezet en welke overschrijdingen daar zijn gevonden. Dit is informatie waar je alleen antwoord op krijgt in een goed georganiseerd BIS-systeem of door een daadwerkelijke rapportage van het uitgevoerde onderzoek te lezen. Deze mogelijkheid verschilt per gegevensbeheerder; in sommige gevallen is alles via een webportaal toegankelijk, in andere gevallen moet je formulieren invullen om de gevraagde gegevens per mail op te vragen (en natuurlijk de legeskosten te betalen!). Het wordt een adviseur niet makkelijk gemaakt om een degelijk milieukundig vooronderzoek uit te voeren, terwijl dit (zoals eerder genoemd) toch een zeer belangrijk onderdeel van het bodemonderzoek is. Hoe mooi zou het zijn als al deze informatie op één centrale plek beschikbaar is?
Nog een lange weg te gaan
Er zijn diverse initiatieven die dit hebben geprobeerd te realiseren, maar toch is de informatie op 1 portaal vaak onvolledig. Eerder noemde ik al Bodemloket en daarnaast is er ook de BRO (Basisregistratie Ondergrond) aanwezig, maar beide bevatten niet álle informatie die nodig is voor een degelijk vooronderzoek. In andere landen zie je hetzelfde probleem: onze zuiderburen in België en Frankrijk leggen de onderzoeken ook in een centraal portaal vast maar met verlies van data als gevolg. Het is natuurlijk ook heel lastig om dit binnen 1 omgeving te realiseren: het gaat om gegevens die op verschillende manieren worden aangeleverd, vastgelegd en gebruikt. Toch, in het kader van digitalisatie en gegevensuitwisseling, moet de Nederlandse bodemwereld actief werken aan verbetering op dit vlak. Immers is het doel om iedereen in Nederland een schone bodem te kunnen bieden, en als we dat makkelijker en beter kunnen doen komt dat iedereen ten goede.
Meer informatie
Wil je meer weten over vooronderzoek, neem dan contact op met Roelof via roelof@terraindex.com.
